Rimski rudnik, despotov letnjikovac i šumadijski vulkan čekaju turiste - Spreman Master plan razvoja planine Rudnik

Osim što je značajan kao arheološki lokalitet, Rudnik je odavno prepoznat kao jedna od turističkih destinacija budućnosti u Srbiji. Najvišem "ostrvu" u srcu Šumadije u prilog ide što je od Beograda udaljeno svega stotinak kilometara, i što dobrih puteva ima iz svih pravaca. Istoimena varošica smeštena je na oko 500 metara nadmorske visine. Blizina istorijskih mesta (manastiri Vraćevšnica, Vujin i Nikolje, istorijska mesta Takovo i Oplenac, kao i ostaci srednjovekovnog Jerininog grada na vrhu Ostrvica), prijatna klima, domaći specijaliteti i mnoštvo staza za šetnju, čine Rudnik jednim od omiljenih izletišta u našoj zemlji. Zbog čistog vazduha, 1922. godine proglašen za vazdušnu banju. Kako kažu u Turističkoj organizaciji Gornjeg Milanovca, danas će na ovoj planini gosta dočekati sportski tereni, bazen, skijaške staze i mogućnost za utovljavanje planinarske strasti: osvajanje najviše tačke u Šumadiji - Cvijićevog vrha (1.132 m) ili strmog vulkanskog uzvišenja Ostrvica.

Kako bi se definisao pravac budućeg razvoja cele regije, nedavno je završena izrada Master plana održivog razvoja planine Rudnik 2014-2024. godine. Područje obuhvaćeno dokumentom, koji je izradio Univerzitet u Kragujevcu, nalazi se na teritoriji opština Gornji Milanovac, Knić, Topola i Ljig, kao i gradova Čačak i Kragujevac. Za izradu plana, država (bivše Ministarstvo finansija i privrede, odnosno sektor za turizam) izdvojila je 23,76 miliona dinara. Nosilac posla bila je Gradska turistička organizacija Kragujevca.

Master plan predstavljaće smernice i osnov za apliciranje kod međunarodnih fondova i obezbeđivanje sredstava za buduće projekte, koji treba da budu realizovani na ovom području. Kako su najavili iz Gradske turističke organizacije Kragujevca, ideja je da "udare temelj" budućem razvoju destinacije Rudnik, kao što su svojevremeno usvajanjem master planova to uradili Kopaonik, Stara planina i Fruška gora.

Ono po čemu je Master plan održivog razvoja Rudnika specifičan, jeste činjenica da osim turističih potencijala, ovaj strateški dokument obuhvata i poljoprivredu, očuvanje kulturne baštine, unapređenje infrastrukture, izradu geoinformacionog sistema, prostorno planiranje itd. Ukratko - celokupnu viziju napretka u narednih deset godina.

- Vizija strateškog Master plana razvoja Rudnika je da do 2024. godine ovo područje postane ekonomski razvijeno, brendirano i afirmisano kao konkurentno, sa poljoprivrednom proizvodnjom - posebno organske hrane, infrastrukturno opremljeno, saobraćajno pristupačno, sa razvijenim energetskim potencijalima. Rudnik bi trebalo da ima očuvano prirodno i kulturno-istorijsko nasleđe, turistički atraktivno, sa obnovljnim seoskim naseljima koja će biti u vezi sa urbanim centrima u svom okruženju - kažu autori.

"Rudnik - drugačiji pogled na svet"

"eKapija" vam predstavlja najvažnije smernice turističkog razvoja rudničkog kraja, na osnovu kojih će se kreirati buduća slika ove atraktivne turističke destinacije. Autori Master plana su se vodili sloganom "Rudnik - drugačiji pogled na svet".

Na Rudniku već postoji značajna turistička infrastruktura i smeštajni kapaciteti. Međutim, oni nisu dovoljnog kvaliteta da omoguće konkurentnost sa vodećim planinskim destinacijama u Srbiji. Sa druge strane, istraživanja pokazuju da ova planina ima mnogo veći potencijal za razvoj turističke ponude.

Najvažnji smeštajni kapaciteti su hotel "Neda" (u centru varošice Rudnik, na oko 600 metara nadmorske visine), Planirski dom i Šumska kuća. Takođe, tu je dečje odmaralište, gde se prvenstveno organizuju škole u prirodi. Ipak, ono po čemu je rudnički kraj specifičan, jeste veliki broj vila, etnokuća i seoskih domaćinstava rasutih po okolnim mestima, koja nude raznovrstan smeštaj – od onog za plitak džep, pa do luksuzno uređenih apartmana.

Prema rezultatima istraživanja autora Master plana, seoskim turizmom bave se 44 domaćinstva, prve i druge kategorije, koja raspolažu sa 374 ležaja. Najveća vrednost odmora u selima je nedirnuta priroda, čist vazduh, voda, hrana i gostoprimstvo seljaka. Boravak u prirodi pruža turistima mogućnost za šetnje, rekreaciju, bavljenje sportom, za organizovane obilaske obližnjih destinacija: pećina, izvora i vodopada, uz mogućnost lova i ribolova, jahanja, planinarenja, branja šumskih plodova i lekovitog bilja i drugih rekreativno-zabavnih aktivnosti u prirodi. Turisti, koji za to pokažu interesovanje, mogu se uključiti i u bavljenje poljoprivrednim radovima.

Prema Master planu održivog razvoja Rudnika, obronci ove planine nude mogućnosti za razvoj najraznovrsnije turističke ponude. Ipak, kao karakteristični, izdvajaju se seoski i gastronomski turizam, a Rudnik je podjednako atraktivan i kao zimska i kao letnja destinacija.

Kako je namera da se kreiraju inovativni turistički proizvodi, primereni svakoj opštini, u okviru Master plana održivog razvoja definisano je - šta u kom kraju treba razvijati.

Selo Kozelj, u opštini Ljig, pogodno je za aktivnosti u prirodi, seoski i kongresni turizam i kao odlična lokacija za organizovanje raznovrsnih događaja. Na teritoriji Gornjeg Milanovca (11 sela), najveći potencijal imaju seoski, kulturni, manifestacioni, lovni, školski i zdravstveni turizam, "turizam trećeg doba", agroturizam i ekoturizam.

U selima koja pripadaju Gradu Čačak, usmeriće se na razvoj banjskog i manifestacionog turizma, ali i sportsko-rekreativnog, izletničkog, zdravstvenog, školskog i "turizma trećeg doba". Opština Knić ciljaće na razvoj gastro ponude, i takođe na kulturni, verski, lovni, manifestacioni, ribolovni, sportsko-rekreativni, izletnički, poslovni i zdravstveni turizam.

Područje koje pripada Kragujevcu razvijaće seoski turizam, gastronomski, kulturni, banjski, zdravstveni, poslovni, manifestacioni, sportsko-rekreativni i lovni turizam, dok u selima koje pripadaju Topoli postoji veliki potencijal za razvoj seoskog, kulturnog, kongresnog, tranzitnog, izletničkog, lovnog, manifestacionog, ali i ribolovnog turizma.

Neophodno poboljšati kvalitet ponude za strance

Kao jedna od glavnih slabosti rudničkog kraja, definisana je nedovoljna ponuda smeštajnih kapaciteta koji odgovaraju međunarodnim standardima, kao i nedostatak turističkih proizvoda namenjenih strancima. Takođe, mora se poraditi i na boljoj zaštiti prirodnih i kulturnih resursa, ali i boljoj ponudi aktivnosti i savremenih sadržaja, poboljšanju znanja zaposlenih u turizmu, većoj promociji i razvijanju turističke infrastrukture.

Kao prioritetni projekti, koje su bi prve trebalo realizovati, definisani su:

- Kreiranje inovativnih turističkih proizvoda, primerenih svakoj opštini, koji će biti većeg kvaliteta, a niže cene u odnosu na konkurentske destinacije.

- Kreiranje brendova lokalnih specijaliteta. Zatim - učestvovanje lokalnih proizvođača zdrave hrane u distribuciji proizvoda na području cele destinacije, kroz programe i ugovore sa lokalnim restoranima i hotelima. Važno je da se ovaj program realizuje podsticajima i bespovratnim sredstvima lokalnim preduzetnicima koji ulažu u tipičnu lokalnu proizvodnju, uz kreiranje originalne gastronomske ponude koja će Rudnik izdvojiti od drugih planinskih destinacija u Srbiji. Zatim sledi renoviranje i izgradnja novih objekata za prodaju hrane i pića

- Renoviranje starih vodenica (naročito vodenica valjarica), kao turističkih atrakcija rudničkog kraja. Vodenice su, od davnina bile značajan deo privredne snage starog sela, vredan spomenik graditeljstva preko koga su osvajana tehnička znanja i tehnologija izgradnje mlinskih postrojenja. U vodenicama se saznavalo, pregovaralo, dogovaralo i ogovaralo, šalilo i udvaralo. U budućnosti, osim kao istorijska znamenitost, vodenice će pomoći i u razvoju unikatne gastro ponude i razvoja gastroturizma

- Ulaganje u lokalne puteve, izgradnja pešačkih staza i javne rasvete (do 2021. godine, potrebno oko milion evra).

Borba za Rudnik

Pre dolaska Rimljana, rudnički kraj su naseljavali Iliri, a potom Kelti. U srednjem veku, za njega su se borili i srpski vladari i bogati feudalci, a krajem 13. veka pripao je kralju Dragutinu i time je slovenski živalj ovog kraja ušao u sastav srpske države. Za vreme Dragutinove vladavine, Rudnik postaje druga kovnica srpskog novca u Srbiji. Poseban značaj dobija posle 1441. godine kada su Turci zauzeli rudnik Novo Brdo. Despot Đurađ Branković imao je na Rudniku kovnicu novca i letnjikovac. No, rudarenje nije bilo jedini izvor prihoda stanovništva - Rudnik je bio naselje sa razvijenim zanatstvom i trgovinom, kosmopolitski grad odakle se širio kulturni uticaj na čitavu Srbiju.

M.S.