Vodenice na Gornjodušničkoj reci proglašene prostornom kulturno-istorijskom celinom

Vlada Srbije donela je odluku o utvrđivanju Vodenica na Gornjodušničkoj reci za prostorno kulturno-istorijsku celinu.

Vodenice se nalaze na teritoriji opštine Gadžin Han, u selima Donji Dušnik i Gornji Dušnik u Gornjem Zaplanju i pripadaju zaštićenom području Specijalnog rezervata prirode "Suva planina".

Vodenice u nizu na Gornjodušničkoj reci su jedne od retko očuvanih celina tog tipa u Srbiji koja svedoči o načinu života i privređivanja tokom XIX i početkom XX veka i značajan je primer narodnog graditeljskog nasleđa.

Danas je na Donjodušničkoj reci ostalo sedam vodenica koje čine prostorno kulturno-istorijsku celinu: Jankovska, Sopotnička, Čolakovska, Golubovska, Bela, Ljotinska i Džakljina (Mihajlovska), od kojih su dve u funkciji.

Prva u nizu je Jankovska vodenica, podignuta ispod samog vrela. Građena je od lomljenog kamena u blatnom malteru i ima četvoroslivni krov pokriven falcovanim crepom. Očuvana su tri vodenična kamena od kojih je jedan u funkciji.

Sopotnička vodenica je građena od tesanih talpi unizanih u stubove i sa temeljom od lomnjenog kamena. Kasnijim prepravkama, oštećeni delovi zidova zamenjivani su kovanicom sa ispunom od cigle starog formata u blatnom malteru. Krov je četvoroslivan i pokriven ćeramidom. Vodenica ima tri vodenična kamena i betonsku buku.

Čolakovska vodenica je prezidana ciglom starog formata u blatnom malteru sa četvoroslivnim krovom pokrivenim falcovanim crepom i ima jedno vodenično kolo sa metalnom bukom.

Golubovska vodenica je dvoprostorna. Deo sa mehanizmom građen je od kovanice sa ispunom od zemlje dok su zidovi sobe za vodeničara od cigle. Vodenica ima tri vodenična kamena pored kojih se nalazi zidano ognjište.

Bela vodenica je prezidana opekom i ima četvoroslivni krov pokriven biber crepom.

Ljotinska vodenica je pravougaone osnove, građena od čatme sa temeljom od lomljenog kamena u blatnom malteru i pokrivena ćeramidom.

Džakljina (Mihajlovska) vodenica je prezidana ciglom i pokrivena biber crepom.

Vlasnici vodenica su bili iz Gornjeg i Donjeg Dušnika, ali i iz okolnih sela poput Sopotnice, Duge Poljane, Miljkovca, Kaletinca, Ovsinjca.

U zoni zaštite prostorno kulturno-istorijske celine pored vodenica nalaze se objekti od posebnog značaja: spomenik iz NOR-a, crkva sv. Nikole iz 1845. godine, zgrada Stare škole s početka XX veka, obnovljena i prenamenjena u Dom za odmor i rekreaciju, dve česme i Narodno kupatilo.

Granica prostorno kulturno-istorijske celine pruža se od vrela u Gornjem Dušniku.

Vlada Republike Srbije

Donji Dušnik

Gornji Dušnik

Gornjodušnička reka

Gornji Dušnik vrelo

Gornje Zaplanje

Specijalni rezervat prirode Suva planina

Jankovska vodenica

Sopotnička vodenica

Čolakovska vodenica

Golubovska vodenica

Bela vodenica

Ljotinska vodenica

Džakljina Mihajlovska vodenica

Vodenice na Gornjodušničkoj reci

prostorno kulturno istorijska celina

vodenice

zaštita vodenica