Biljana Marković, v.d. direktora preduzeća Orao - Budućnost vidimo u remontu novih tipova motora

Kada se steknu finansijski uslovi, tj. stigne pomoć od Vlade RS i Srbije, Orao će biti spreman da uđe u posao remonta ruskih helikoptera, kaže u intervjuu za eKapiju v.d. direktora ovog bijeljinskog preduzeća Biljana Marković.

Povodom 75. rođendana Marković za eKapiju govori o aktuelnom stanju u Orlu, njegovoj prednosti na tržištu i svim uslugama po kojima je prepoznat posljednjih decenija, kao i planovima za budući period. Na njihovoj strani je stručan kadar, iskustvo i ekspertiza, ali za nove uzlete trebaće im značajna podrška države.

eKapija: Preduzeće Orao ove godine slavi 75 godina rada. Sa kakvim rezultatima ste dočekali ovu godišnjicu?

- Orao kao kompanija sa dugogodišnjom tradicijom bavi se remontom turbomlaznih motora, proizvodnjom specijalnih alata i rezervnih dijelova u vazduhoplovstvu. Nekad vojna firma, danas firma koja radi u području i vojnog i civilnog vazduhoplovstva, nastoji da proširi djelatnost na polju osvajanja remonta novih tipova motora koji će dugoročno obezbijediti opstanak i rad svih zaposlenih radnika, 402 u ovom trenutku.

Rezultati poslovanja prate planove koji je usvojila Skupština akcionara za 2019. Suštinski, remontovan je planirani broj motora u skladu sa predviđenom dinamikom i potpisanim ugovorima sa stranim partnerima - PWC, Glotec, kao i Ministarstvom odbrane Srbije. Očekuje se pozitivan rezultat poslovanja do kraja 2019. godine.

eKapija: Već neko vrijeme se govori o namjeri da Orao uđe u posao sa Rusima i dobije licencu za remont njihovih helikoptera. Dokle se došlo u tim pregovorima?

- Orao mora napraviti neophodne korake za poslove u budućnosti. Rješenje su novi tipovi motora, koji lete na dostupnim tržištima. Originalni proizvođači motora treba da omoguće sticanje licence za takav posao, što je proces koji traje minimalno dvije godine. Dakle, okretanje prema ruskim partnerima znači prepoznavanje tipova motora koje proizvode njihove kompanije kao potencijalne ulaznice za nova tržišta i opstanak kompanije sa svim ljudskim resursima. Osnovni problem je novac, koji Orao u ovom trenutku nema. Novac bi trebalo da bude obezbijeđen u okviru pregovora Vlade Republike Srpske i partnera iz Rusije, podržano od strane Vlade Republike Srbije. Kad se takvi dogovori završe pozitivnim ishodom, Orao je spreman za izazov u ponom kapacitetu.

eKapija: Osim sa Rusima, koji su još planovi po pitanju dogovaranja strateških saradnji? Gdje leži najveći potencijal?

- Najveći potencijal Orla su ljudski kapaciteti, kvalitetni, iskusni i obrazovani ljudi, koji znaju da rade rijedak posao. Fabrike klasične mašinske obrade možete da nađete na svim tržištima, kao i male remontne radionice. Kompaniju koja pod jednim krovom ima remont turbomlaznih motora, specijalne procese, metode ispitivanja bez razaranja, termičku obradu, razne tipove zavarivanja, 20 procesa galvansko hemijske zaštite, klasične mašine za obradu metala, CNC mašine, laboratorije za ispitivanja materijala i proizvoda, metrološke laboratorije, sve u skladu sa evropskim normama, akreditovano u državnim i evropskim okvirima, ne možete. Sve prethodno je prednost koja je vrijedna pomena.

eKapija: Za kojim sada uslugama Orla vlada najveće interesovanje?

- Za sve prethodno nabrojano postoji interes, izražen u manjoj ili većoj meri. Orao ima veliki broj radnika, obaveze firme su velike, troškovi za plate zaposlenim, porezi, doprinosi, obaveze, bankarska opterećenja traže definisane sume novca koje nije lako ostvariti, pa interes za remont motora mora biti najveći, u odnosu na ostalu ponudu, kako bi se adekvatno odgovorilo svim obavezama, jer je remont najskuplja usluga. Takvo interesovanje trenutno nije dovoljno, uvijek postoji potreba za više.

eKapija: S obzirom na to da je Orao nekada radio velike poslove za inostranstvo, osim remonta motora koji bi to poslovi mogli dodatno da se promovišu i prodaju?

- Osim remonta motora, što je bazni proces, najvažniji i najskuplji potencijal je u oblasti istraživanja i razvoja, projekti koji se odnose na transfer tehnologija, odnosno tržište znanja u izradi prototipova i projektovanja srodnih kapaciteta, u dijelu laboratorijskih ispitivanja i testiranja, kao i galvanskih prevlaka prema dimenzijama dijelova koje može da prihvati postojaća oprema. Važan potencijal su i specifična znanja i iskustva u postizanju izvrsnosti i dostizanju sertifikata integrisanog manadžment sistema u skladu sa vazduhoplovnim standardima i opštim međunarodnim zahtjevima sistema kvaliteta.

eKapija: Kako teče saradnja sa preduzećima u Srbiji? Hoće li i za to tržište biti novih saradnji?

- Saradnja sa preduzećima u Republici Srbiji uvijek je bila na zavidnom nivou, zavisno od vrste posla, odnosno zajedničkih interesa i sličnih potreba. Orao je u aprilu ove godine organizovao veliki skup preduzeća mašinske industrije iz Srbije, gdje se javilo 27 preduzeća koja su izrazila interes za saradnju. Ideja je bila proširiti saradnju, predstaviti kapacitete i spriječiti dupliranje opreme. Najveći partner i korisnik usluga Orla je Ministarstvo odbrane Republike Srbije, odnosno Vojska Srbije, za koju se radi remont motora i verifikacija mjerne opreme. Osim toga, intenzivan interes postoji za postupke galvanske hemijske zaštite i usluge mašinske obrade.

eKapija: Ima li Orao potrebu za nabavkom novih mašina i opreme?

- Naravno, oprema kojom kompanija raspolaže je raznolika, od opreme koja je korištena u Rajlovcu, prije rata, i koja je prebačena na prostor u Bijeljini nakon potpisivanja Dejtonskog sporazuma, do opreme i mašina, kao i objekata koji su građeni, odnosno opreme koja je nabavljena posljednjih godina. U cilju podizanja tehnološkog nivoa usluga i procesa, naš tim je tokom ove godine intenzivno bio angažovan na pripremi aplikacije za projekat prema Vladi Srbije, kako bi pokazani interes za dokapitalizaciju sa te strane dobio konkretan oblik, odnosno definisana ulaganja u opremu i mašine koje mogu podići postojeći tehnološki nivo svih procesa.

Projekat unapređenja obuhvata nabavku nove opreme, ali i ulaganje u postojeću, u cilju "up to grade" stanja i poboljšanje mogućnosti.

eKapija: Kakvi su generalno planovi preduzeća za naredni period?

- Orao radi i radiće sve ono što zna i može. Pri tome, kompanija vodi "borbu" na dva fronta, odnosno radi ono za šta su osposobljeni svi resursi, ljudski i materijalni, a to je remont i održavanje motora prema licencama i zahtjevima RR proizvođača (VIPER motori), za Ministarstvo odbrane Srbije i druge korisnike, proizvodnju alata i rezervnih dijelova za PWC (WSK), razne vrste usluga, dok se paralelno vode aktivnosti u cilju obezbjeđenja uslova za budućnost, a to su licence za nove motore, helikoptere i avione ruske proizvodnje.

Na tom putu Orlu je potrebna pomoć i podrška Vlade Republike Srpske, kao i Vlade Srbije, kako u organizaciji sastanaka i susreta sa ruskim partnerima, tako i obezbjeđenju neophodnih finansija za kupovinu, odnosno plaćanje licenci. Orao ima planove za duže staze - ostati i opstati u sferi vojnog i civilnog vazduhoplovstva, ostati prepoznatljiva firma sa tradicijom u kvalitetu i znanju, od strateškog interesa za obje države, na dobrobit svih zaposlenih i članova njihovih porodica.